SatoshiNakamoto
Speculator
- BNB
- 0,00011900
Giriş
Günümüz dünyasında kripto paralarınız suçlular için son derece değerli varlıklar. Bu paralar likit, hareket ettirilmesi kolay ve işlemin gerçekleşmesinin ardından bu işlemi tersine çevirmek neredeyse imkansız. Bu nedenle dijital dünya bir dolandırıcılık dalgasıyla (hem on yıllardır var olan klasik hem de kripto paralara özel hileler) sarılmış durumda.
Bu makalede bazı en yaygın kripto para dolandırıcılıklarından bahsedeceğiz.
1. Sosyal Medyada Hediye Dolandırıcılıkları
Bugünlerde Twitter ve Facebook gibi platformlarda herkes son derecede cömertmiş gibi gözüküyor. Yüksek etkileşim gören bir tweet'e verilen yanıtlara bakarsınız, favori kripto para şirketlerinizden ya da influencer'larınızdan birinin hediye dağıtıyor olduğunu mutlaka görebilirsiniz. Eğer onlara yalnızca 1 BNB/BTC/ETH gönderirseniz, onlar da size bu tutarın 10 katını göndermeye söz verir! Gerçek olamayacak kadar iyi gözüküyor değil mi? Ne yazık ki, bunun sebebi gerçek olmaması. Gerçek olamayacak kadar iyiyse dolandırıcılıktır kuralı bu dolandırıcılıkların çoğuna uygulanabilecek iyi bir referans noktasıdır.
Bir kişinin ilk olarak sizin para göndermenizi gerektiren meşru bir hediye dağıtımı yapıyor olmasının olasılığı son derece düşüktür. Sosyal medyada bu tip mesajlar konusunda dikkatli olmanız gerekir. Mesajlar, tanıdığınız ve sevdiğiniz hesaplara birebir benzeyen hesaplardan geliyor olsa da aslında kandırmacanın bir parçasıdır. Hediye dağıtan hesaba cömertliği nedeniyle teşekkür eden onlarca yanıt için de hediye dolandırıcılığının bir parçası olarak kullanılan sahte hesaplar ya da bot'lar olmaları nedeniyle aynı şey geçerlidir.
Bu mesajları dikkate almamanız gerekir. Eğer meşru olduklarına gerçekten ikna olduysanız profilleri yakından incelediğinizde farkı görebilir, Twitter hesabının ya da Facebook profilinin sahte olduğunu anlayabilirsiniz.
Ve eğer Binance ya da diğer herhangi bir birim hediye dağıtımı düzenlemeye karar verirse, meşru olanlar sizden hiçbir zaman en başta fon göndermenizi talep etmeyecektir.
2. Piramit ve Ponzi düzenleri
Piramit ve ponzi düzenleri arasında küçük farklar bulunur fakat biz bunları benzerlikleri nedeniyle aynı kategoriye koyuyoruz. Her iki durumda da dolandırıcılık, katılımcıların büyük kazançlar elde edileceği sözüyle yeni üyeler getirmesine dayanır.
Ponzi düzenleri
Bir ponzi düzeninde (saadet zinciri) garantili kar getiren bir yatırım fırsatından bahsedildiğini duyabilirsiniz (ilk uyarı sinyali budur!). Bu düzen genellikle karşınıza portföy yönetimi hizmeti adı altında gizlenmiş olarak çıkar. Gerçekte ise sihirli bir formül yoktur – elde edilen “getiriler” diğer yatırımcıların paralarıdır.
Organizasyonu yapan kişi yatırımcının parasını alır ve bir havuza ekler. Havuza yalnızca yeni katılımcılar aracılığıyla nakit akışı olur. Eski yatırımcılara yeni katılımcıların parasıyla ödeme yapılır ve döngü yeni kişilerin katılmasıyla devam eder. Dolandırıcılık yeni nakit akışı kesildiğinde ortaya çıkar – eski yatırımcıların ödemelerini yapmayı başaramayan sistem çöker.
Örneğin aylık %10 getiri sözü veren bir hizmeti ele alalım. 100 USD'lik katkıda bulunabilirsiniz. Daha sonra organizatör yine 100 USD'lik yatırım yapan başka bir ‘müşteriyi’ sisteme dahil eder. Elde edilen bu yeni parayı kullanarak size ayın sonunda 110 USD ödeyebilir. Daha sonra ikinci müşteriye ödeme yapabilmesi için yeni bir müşterinin daha katılması gereklidir. Sistem kaçınılmaz şekilde çökene kadar döngü devam eder.
Piramit düzenleri
Piramit düzenlerinde katılımcıların biraz daha aktif olarak çalışması gerekir. Piramidin tepesinde organizatör yer alır. Organizatör kendisinden bir alt kademede çalışacak bir grup kişiyi işe alır, kişiler kendi altlarında çalışmak üzere başkalarını işe alırlar ve süreç böyle devam eder. Sonuç olarak üstel olarak büyüyen çok büyük bir organizasyon ortaya çıkar ve yeni kademeler yaratıldıkça sistem yeni kollara ayrılır (bu neden piramit terimi kullanılır).
Şu ana kadar çok büyük (meşru) bir işletmenin genel yapısını tarif ettik. Fakat piramit şeması yeni üyeler getirme karşılığında vaat edilen getiri anlamında farklılık gösterir. Organizatörün Alice ve Bob'a kişi başı 100 USD'den yeni üyeler ekleme hakkı verdiği ve elde ettikleri karın %50'sini kendisine pay olarak aldığı bir örneği inceleyelim. Alice ve Bob da ekledikleri yeni üyelere aynı teklifi sunabilir (başlangıçta yaptıkları yatırımı çıkarmaları için en az iki üye eklemeleri gerekecektir).
Örneğin Alice hem Carol hem de Dan'e üyelik satarsa (kişi başı 100 USD'den), elinde 100 USD kalır çünkü karının yarısını kendisinden bir üst kademede yer alan kişiye ödemesi gerekir. Carol üyelik satmaya devam ederse kazançların yukarı doğru azalarak yansıdığını görürüz – Alice, Carol'ın karının yarısını alır ve organizatör Alice'in karının yarısının yarısını alır.
Piramit düzeni genişledikçe, dağıtım ücretlerinin alt kademelerden üst kademelere doğru geçmesiyle eski üyeler gitgide artan bir gelir akışına sahip olur. Fakat üstel büyüme nedeniyle model uzun vadede sürdürülebilir değildir.
Bazen, katılımcıların bir ürün ya da hizmet satma hakkı için ödeme yapması gerekir. Bazı çoklu katman pazarlama (MLM) şirketlerinin bu şekilde bir piramit düzeni yürütmekle suçlandığını duymuş olabilirsiniz.
Blockchain ve kripto paralar bağlamında OnceCoin, Bitconnect ve Plus Token gibi tartışmalı projeler piramit düzenleri yürüttükleri iddiasıyla kullanıcıların hukuki girişimlerde bulunması sonucu eleştirilerin hedefi olmuştur.
Daha fazla bilgi için Piramit ve Ponzi Düzenleri makalemizi okuyabilirsiniz.
3. Sahte Mobil Uygulamalar
Dikkatli olmadığınız takdirde sahte uygulamaların uyarı sinyallerini kolaylıkla gözden kaçırabilirsiniz. Genellikle bu dolandırıcılıklar kullanıcıları zararlı uygulamalar indirmeye yönlendirir ve bazıları da popüler uygulamaları taklit eder.
Kullanıcı zararlı bir uygulamayı indirdiğinde her şey olması gerektiği şekilde çalışıyor gibi gözükebilir. Fakat bu uygulamalar kripto paralarınızı çalmak üzere özellikle tasarlanmıştır. Kripto dünyasında kullanıcıların, geliştiricilerinin kendilerini büyük bir kripto şirketi gibi gösterdiği zararlı uygulamaları indirdiği birçok örnek yaşanmıştır.
Böyle bir senaryoda cüzdana fon göndermesi ya da ödeme alması için kullanıcıya bir adres sunulduğunda bu adresler aslında fonları dolandırıcının sahibi olduğu bir adrese gönderir. Tabi ki fonlar bir kez transfer edildiğinde işlemin geri çevrilmesi mümkün olmaz.
Bu dolandırıcılıkları özellikle etkili kılan bir diğer etmen ise sıralamalardaki pozisyonlarıdır. Zararlı uygulamalar olmalarına rağmen bazılarının Apple Store ya da Google Play Store'da üst sıralarda yer alması onlara bir meşruluk havası katar. Bu tuzağa düşmemek için yalnızca resmi web sitesinden ya da güvenilir bir kaynaktan gelen bağlantı üzerinden indirme yapılmalıdır. Ayrıca Apple Store ya da Google Play Store kullanırken yayınlayıcının bilgilerini kontrol etmeniz de faydalı olur.
Daha fazla bilgi için Mobil Cihazlardaki Yaygın Dolandırıcılıklar makalemizi okuyabilirsiniz.
4. Oltalama
Kripto dünyasına yeni katılanlar bile oltalama (kimlik avı) uygulamalarına şüphesiz aşinadır. Tipik olarak dolandırıcının mağdurların kişisel verilerini çalmak için bir kişinin ya da şirketin kimliğine bürünmesini içerir. Telefon, e-posta, sahte web sitesi ya da mesajlaşma uygulaması gibi birçok farklı mecrada uygulanabilir. Kripto para dünyasında özellikle mesajlaşma uygulamaları yaygın olarak kullanılır.
Dolandırıcılar kişisel bilgileri ele geçirmeye çalışırken tek bir yönteme bağlı kalmaz. Borsa hesabınızda bir sorun olduğunu söyleyen ve sorunu çözmek için bağlantıya tıklamanızı gerektiren bir e-posta alabilirsiniz. Bu bağlantı sizi orijinal siteye benzeyen sahte bir web sitesine yönlendirir ve burada oturum açmanız istenir. Bu sayede saldırgan kimlik bilgilerinizi ve muhtemelen de kripto paralarınızı çalacaktır.
Yaygın bir Telegram dolandırıcılığı da dolandırıcının kripto cüzdanı ya da borsa resmi gruplarında pusuda beklemesiyle gerçekleştirilir. Kullanıcı bu grup üzerinde bir sorununu paylaştığında dolandırıcı müşteri hizmetleri ya da şirket çalışanı kimliği altında bu kullanıcıyla özelden bağlantıya geçer. Bu noktadan sonra kullanıcıları kişisel bilgilerini ve kurtarma kelimelerini paylaşmaya yönlendirir.
Eğer birisi kurtarma kelimelerinizi öğrenirse fonlarınıza da erişim sağlar. Bu bilgi, hiçbir koşulda başkalarıyla, meşru şirketlerle bile paylaşılmamalıdır. Cüzdanlara yönelik sorunların çözülebilmesi için kurtarma kelimelerinin bilinmesi gerekli değildir dolayısıyla sizden bu bilgiyi isteyen bir kişinin dolandırıcı olduğunu güvenle varsayabilirsiniz.
Borsa hesapları açısından Binance sizden hiçbir zaman parolanızı da istemez. Diğer pek çok hizmet için de aynı durum geçerlidir. Sizinle talebiniz dışında iletişime geçilmesi durumunda en sağduyulu hareket katılımcı olmamanız bunun yerine resmi site üzerinde listelenmiş iletişim bilgileri aracılığıyla şirketi haberdar etmenizdir.
Diğer bazı güvenlik ipuçları arasında şunlar yer alır:
- Ziyaret ettiğiniz web sitesinin URL'sini kontrol edin. Yaygın kullanılan bir taktik de dolandırıcıların gerçek şirketin alan adına çok benzer bir alan adı kullanmasıdır (örn. binnance.com).
- Sık ziyaret ettiğiniz siteleri yer işaretlerine ekleyin. Arama motorları yanlışlıkla zararlı siteleri gösterebilir.
- Aldığınız bir mesaja dair şüpheye düştüğünüzde mesajı göz ardı edin ve şirkete ya da kişiye resmi kanallar aracılığıyla ulaşın.
- Özel anahtarlarınızı ya da kurtarma cümlenizi hiç kimseyle paylaşmayın.
5. Çıkar Çatışması
DYOR (Kendi Araştırmanızı Yapın) kısaltması kripto para dünyasında sıkça tekrar edilir ve bunun iyi bir nedeni vardır.
Yatırım söz konusu olduğunda, hangi kripto paraların ya da tokenların satın alınması gerektiğine dair kimsenin sözüne tam olarak güvenmemelisiniz. Bu kişilerin gerçek motivasyonlarını bilemezsiniz. Belli bir ICO'yu desteklemek için ödeme alıyor olabilirler ya da kendileri büyük bir yatırım yapmış olabilir. Tanımadığınız rastgele kişiler için de popüler influencer'lar ve tanınmış kişiler için de aynı şey geçerlidir. Hiçbir projenin başarılı olacağı garanti değildir. Aslında projelerin birçoğu başarısız olacaktır.
Bir projeyi objektif olarak değerlendirebilmek için birkaç farklı etmeni göz önünde bulundurmanız gerekir. Herkesin yapılacak yatırımlara yönelik araştırmaya yaklaşımı farklıdır. Araştırmalarınıza şu soruları sorarak başlayabilirsiniz:
- Coinler/tokenlar nasıl dağıtıldı?
- Arzın büyük çoğunluğu az sayıda kişinin elinde yoğunlaşmış durumda mı?
- Bu projenin kendine has satış odağı nedir?
- Diğer hangi projeler aynı şeyi yapıyor ve bu projeyi onlardan üstün kılan nedir?
- Proje üzerinde kim çalışıyor? Ekip sağlam bir geçmişe sahip mi?
- Projenin topluluğu nasıl? Ne inşa ediliyor?
- Dünyanın bu coine/tokena gerçekten ihtiyacı var mı?
