J
jupiterdianysa
Misafir
Bitcoin para için ne ise, Ethereum da, diğer her şey için odur. Ether de Bitcoin ile aynı teknolojiye dayanıyor, çünkü her ikisi de iki asırlık bir sorunu çözmek için bir blok zinciri kullanıyor.
Bitcoin, getirdiği yenilikleri belirli bir amaç olmaksızın uygulama devam etmektedir. Evet, bitcoin fiyat açısından değerli hale geldi, ancak bitcoin blok zincirinin kendisi olaylara aracılık etmekten ve işlemleri kaydetmekten başka pek bir şey yapmıyor. Ethereumun blockchaini ise Solidity adlı bir dilde yazılmış akıllı sözleşmeler adı verilen programlama talimatlarını kabul edebilmektedir. Herhangi bir Ethereum kullanıcısı Solidityi kullanarak akıllı bir sözleşme yazabilir ve bunu Ethereum ağına koyabilir. Bu sözleşme, Ethereum sanal ağını yani EVN'yi oluşturan Ethereum ağındaki düğümler tarafından gerçekleştirilir.
Akıllı sözleşme kullanılarak yazılan bir uygulamaya dağıtılmış(distributed) uygulama yani DApp veya en yaygın olarak kullanılan şekliyle DAPP denir.
Sözleşmenin yaratıcısı, Ethereum ağındaki katılımcılara, Ether adı verilen bir kripto para birimi kullanarak bu uygulamayı işlemek için ödeme yapar. Bu tür ödüller, Bitcoin ağındaki, fiyatı çok büyük ve tahmin edilemeyecek şekilde değişen işlem ücretleri gibidir. Bu arada, biz genellikle bu kripto para birimine Ethereum da deriz, ancak resmi olarak ismi Ether'dir.
Ethereum, ağına ne kadar fee ödememiz gerektiğini belirlemek için Gas adlı ikinci bir dahili değer biçimi kullanıp bu sorunu da çözdüler. Bu aslında ayrıntılı olarak açıklanan ama oldukça karmaşık bir ilişki. Kısaca özetlerlersek: Teoride bu, Gaz, katmanı Ether fiyatındaki değişiklikleri etkisiz hale getirdiğinden, programların çalıştırılma maliyetinin sabit kalması gerektiği anlamına geliyor. Bence, gerçekte o kadar da düzgün değil,neyse ama bu daha büyük bir konu.
Peki, Ethereum sanal ağı için ne tür programlar yazılıyor? Ethereum.org'daki resmi web sitesi birkaç örnek veriyor.
İlki, kendi kripto biriminizi nasıl piyasaya süreceğimizi gösterir, çünkü nihayetinde bir kripto para birimi, blok zinciri tarafından uygulanan bir dizi kuraldır aslında. Başka bir deyişle, bir kripto para birimi akıllı bir sözleşme olarak ifade edilebilir.
Ethereum.org'daki bir başka örnek, temelde kendi Kickstarter, Patreon veya GoFundMe sisteminizi kurarak kitle fonlaması için akıllı sözleşmelerin nasıl kullanılacağını gösteriyor. Site ayrıca, dağıtılmış bir özerk organizasyon (distributed autonomous organization) olarak adlandırdığı şeyi kurmak için ilgi çekici bir örnek veriyor.
Bu, temelde herhangi bir insan yönetimi olmaksızın kurallara dayalı bir şirket veya oylama sistemidir. Orijinal Ethereum teknik raporu, Bitcoinin ilk günlerinde de yer alan dikkate değer bir kişi olan Vitalik Buterin tarafından 2013 yılında yayınlandı. Tam dokümantasyon ethdocs.org adresinden ulaşabilirsiniz. Bu siteyi, white paper, Ethereum ile akıllı sözleşmeler oluşturmakla ciddi şekilde ilgilenen herkes için tavsiye ederim. Akıllı bir sözleşme oluşturmadan önce kesinlikle dersinizi iyi çalışın. Şaka kaldırmaz 🙂
Programlamanız çok sağlam olmalı çünkü akıllı bir sözleşmeyi uygulamaya konduktan sonra bir daha değiştiremezsiniz. Daha önce örneklerine şahit olduk, bir programlama hatası, bilgisayar korsanlarının bir risk sermayesi fonundan yaklaşık 50 milyon dolarlık Ether çalmasına yol açtı. Neyse ki, Ethereum.org'da bulunan cüzdan, herhangi bir gerçek para dahil olmadan önce kodunuzu bir test ağında denemek için seçenekler içermekte. Bu yüzden akıllı sözleşmeler için kodunuzu iyi kontrol edin ve hatta iki kez kontrol edin, emin olana kadar defalarca kontrol edin.
Bitcoin, getirdiği yenilikleri belirli bir amaç olmaksızın uygulama devam etmektedir. Evet, bitcoin fiyat açısından değerli hale geldi, ancak bitcoin blok zincirinin kendisi olaylara aracılık etmekten ve işlemleri kaydetmekten başka pek bir şey yapmıyor. Ethereumun blockchaini ise Solidity adlı bir dilde yazılmış akıllı sözleşmeler adı verilen programlama talimatlarını kabul edebilmektedir. Herhangi bir Ethereum kullanıcısı Solidityi kullanarak akıllı bir sözleşme yazabilir ve bunu Ethereum ağına koyabilir. Bu sözleşme, Ethereum sanal ağını yani EVN'yi oluşturan Ethereum ağındaki düğümler tarafından gerçekleştirilir.
Akıllı sözleşme kullanılarak yazılan bir uygulamaya dağıtılmış(distributed) uygulama yani DApp veya en yaygın olarak kullanılan şekliyle DAPP denir.
Sözleşmenin yaratıcısı, Ethereum ağındaki katılımcılara, Ether adı verilen bir kripto para birimi kullanarak bu uygulamayı işlemek için ödeme yapar. Bu tür ödüller, Bitcoin ağındaki, fiyatı çok büyük ve tahmin edilemeyecek şekilde değişen işlem ücretleri gibidir. Bu arada, biz genellikle bu kripto para birimine Ethereum da deriz, ancak resmi olarak ismi Ether'dir.
Ethereum, ağına ne kadar fee ödememiz gerektiğini belirlemek için Gas adlı ikinci bir dahili değer biçimi kullanıp bu sorunu da çözdüler. Bu aslında ayrıntılı olarak açıklanan ama oldukça karmaşık bir ilişki. Kısaca özetlerlersek: Teoride bu, Gaz, katmanı Ether fiyatındaki değişiklikleri etkisiz hale getirdiğinden, programların çalıştırılma maliyetinin sabit kalması gerektiği anlamına geliyor. Bence, gerçekte o kadar da düzgün değil,neyse ama bu daha büyük bir konu.
Peki, Ethereum sanal ağı için ne tür programlar yazılıyor? Ethereum.org'daki resmi web sitesi birkaç örnek veriyor.
İlki, kendi kripto biriminizi nasıl piyasaya süreceğimizi gösterir, çünkü nihayetinde bir kripto para birimi, blok zinciri tarafından uygulanan bir dizi kuraldır aslında. Başka bir deyişle, bir kripto para birimi akıllı bir sözleşme olarak ifade edilebilir.
Ethereum.org'daki bir başka örnek, temelde kendi Kickstarter, Patreon veya GoFundMe sisteminizi kurarak kitle fonlaması için akıllı sözleşmelerin nasıl kullanılacağını gösteriyor. Site ayrıca, dağıtılmış bir özerk organizasyon (distributed autonomous organization) olarak adlandırdığı şeyi kurmak için ilgi çekici bir örnek veriyor.
Bu, temelde herhangi bir insan yönetimi olmaksızın kurallara dayalı bir şirket veya oylama sistemidir. Orijinal Ethereum teknik raporu, Bitcoinin ilk günlerinde de yer alan dikkate değer bir kişi olan Vitalik Buterin tarafından 2013 yılında yayınlandı. Tam dokümantasyon ethdocs.org adresinden ulaşabilirsiniz. Bu siteyi, white paper, Ethereum ile akıllı sözleşmeler oluşturmakla ciddi şekilde ilgilenen herkes için tavsiye ederim. Akıllı bir sözleşme oluşturmadan önce kesinlikle dersinizi iyi çalışın. Şaka kaldırmaz 🙂
Programlamanız çok sağlam olmalı çünkü akıllı bir sözleşmeyi uygulamaya konduktan sonra bir daha değiştiremezsiniz. Daha önce örneklerine şahit olduk, bir programlama hatası, bilgisayar korsanlarının bir risk sermayesi fonundan yaklaşık 50 milyon dolarlık Ether çalmasına yol açtı. Neyse ki, Ethereum.org'da bulunan cüzdan, herhangi bir gerçek para dahil olmadan önce kodunuzu bir test ağında denemek için seçenekler içermekte. Bu yüzden akıllı sözleşmeler için kodunuzu iyi kontrol edin ve hatta iki kez kontrol edin, emin olana kadar defalarca kontrol edin.
