J
jupiterdianysa
Misafir
Proof of work : PoS / Proof of Stake : PoW
Kripto para birimleri, ICO'lar ve buna benzer teknolojiler hakkında araştırma yapıyorsanız, muhtemelen proof of work ve proof of stake sözcükleriyle karşılaşacaksınız.
Peki tüm bunlar ne anlama geliyor?
Proof of work tamamen güven ile alakalı derler ama bence tam tersine güvensizlikle ilgilidir. Blockchain teknolojisi sayesinde kimseye güvenmek zorunda değilsiniz. Neyse, güven kısmı size kalmış.
Blok zinciri hakkında hızlı bir özet geçeyim. Visa, Mastercard, daha doğrusu tüm banka işlemleri merkezi sistemlerdir. Yani, bu işlemleri gerçekleştirmek için sadece bir şirkete veya varlığa güvenmek zorundasınız. Çünkü bütün işlem geçmişinize sahiptirler.
Bir işlem merkezi bir defterden (bu Türkçe’de pek anlamlı olmuyor, çoğu kaynakta Ledger diye görürsünüz, aklınızda bulunsun) geçtiğinde, merkezi sunucu tarafından doğrulanır. Çift girişli sistemler sayesinde banka hesabınızda yüz liranız varsa, ne yaparsanız yapın, 200 lira gönderemezsiniz. Bunun nedeni, merkezi sunucunun işlem geçmişinize sahip olması ve tam olarak ne kadar paranız olduğunu bilmesidir.
Blok zinciri ile her şey merkezden koparılmıştır, yani işlem onayı için kimseye güvenmek zorunda değilsiniz. Herkesin bütün işlemlerinin bir kopyası, ledgerda kaydedilir. Bir işlem, merkezi olmayan bir defterden geçtiğinde ağ tarafından doğrulanması gerekir. Bununla birlikte, işleminiz blok adı verilen bir şeyde gerçek zamanlı olarak yapılan diğer tüm işlemlerle beraber görüntülenir. Ancak bloktaki tüm işlemler “Madencilik” adı verilen bir şey aracılığıyla doğrulanmalıdır.
Şimdi, proof of work konusuna geliyoruz, buraya dikkat edin çünkü mayınlı bölgeye gidiyoruz. İşlemler tamamen istenildiği şekilde ve zamanda zırt diye doğrulanamaz. Önce bu işlemlerin çözülmesi gerekir.
Bu da ne demek böyle?
Her işlemi bir kriptografik bulmaca parçası olarak hayal edin. Binlerce işlemsel bulmaca parçası bir araya gelerek, tamamının çözülmesi gereken, bir blok oluşturur. Bu bloğu çözmek için gereken bulmaca çözme sürecine madencilik denir.
Google ile Bitcoin madenciliği yapıyorsanız, Bitcoin için bilgisayar gücüyle madencilik yapan yüzlerce madenci göreceksiniz. Hepsi, bu blokları muazzam bilgi işlem gücü kullanarak çözmeye çalışıyor.
Neden bazı madencilerin blokları çözen tonlarca bilgisayarı var?
Çünkü ne kadar çok bilgisayara sahipseniz, blokları o kadar hızlı çözebilirsiniz ve blok çözmek para kazanmak demektir.
“Çok güzel, hadi çözelim hemen madem.” demeyin .Bunun da bir dezavantajı var.
Madencilik sürecinde madenciler tonlarca kaynak kullanır. İlk önce bu kaynakların satın alınması gerekir. Yani ne kadar ekmek o kadar köfte mantığı. Bedavaya blok yok bu alemde. Madenciler ASIC (application-specific integrated circuits - uygulamaya özel entegre devreler) olarak adlandırılan bir donanım kullanırlar ve bu donanım da çalışmak için elektriği kullanır. Sonuç olarak maksimum güçle çalıştırılan donanım da yaktığı elektrik gücü yüzünden çok fazla ısınır. Bilgisayarların aşırı ısınmasına izin veremezler çünkü teknik aksaklıklar bu pahalı parçalara zarar verebilir. Bu nedenle donanımı soğutmak için ekstra fanlar takılır. Böylece tüm donanım daha fazla elektrik harcar. Bu bir kısır döngüdür. İşte tüm bu enerji, bloğu çözmek için kullanılır. Ve bu blok çözüldükten sonra, halka açık blok zincirine eklenir. Durun, durun, burası işin en çılgın kısmı değil. Bazı madenciler, ucuz jeotermal enerjiden yararlanmak için madencilik faaliyetlerini İzlanda'da bile konumlandırdılar. Yani bu aslında, kaynakların kısır döngüsüdür.
Ama neden tüm bu kaynakları sadece blokları çözmek için boşa harcıyoruz?
Birinci sebep, gerçekleştirilen işlemleri doğrulamak. Sonuçta para birimi olarak kullanamıyorsak bir kripto paraya sahip olmanın ne anlamı var ki?
İkincisi; tabi ki verdiği ödül, para veya adını ne koymak isterseniz artık.
Bir madenci, bir bloğu çözmek gibi yoğun kaynak gerektiren görevini gerçekleştirdiğinde yani bir blok çözüldüğünde, cömertçe ödüllendirilir. Bu ödül Bitcoin bazında 6.25 Bitcoindir. Kazancı günlük kura bakarak kendiniz hesaplayabilirsiniz. Bu aynı zamanda yeni Bitcoinlerin de yaratıldığı süreçtir. Şuan bu parayla satın alabileceğiniz şeyleri hayal ediyorsunuz, biliyorum.
Peki, neden bu blok bulmacalarını çözüyoruz?
Şimdi biraz düşünelim. Basit bir orantı kuracak olursak daha fazla madenci, daha fazla güvenlik demektir.
Yani, bu proof of work denen zıkkım, işlemleri doğrulayabilmemiz için madencilik sürecini içerir, madenciler ödüllerini alır ve halka açık blok zincirine(blockchain) başka bir blok eklenir.
Öyleyse, proof of stake nedir?
Bir yanda bitcoin varken diğer yanda ethereum var. Proof of stake madencileri madenci olarak değil de bunun yerine doğrulayıcılar yani validatörler olarak adlandırılır. Oluşturulması gereken bir bloğumuz ve dört doğrulayıcımız var. Her doğrulayıcı, bir bloğu doğrulama veya imzalama fırsatı elde etmek amaçlı blok zinciri için parasını yatırır.
Bloğun tamamı üzerinde;
Doğrulayıcı 1: % 38
Doğrulayıcı 2: % 25.
Doğrulayıcı 3: % 21
Doğrulayıcı 4: % 16'lık payı vardır.
Madencilik ile bloğu çözme şansınız, sahip olduğunuz donanıma bağlıdır. Ancak proof of stake olarak, hisseniz ne kadar büyükse, bloğu çözme şansınız da o kadar artar. Doğrulayıcı 1 iseniz, bloğu çözme şansımız yüzde 38'dir. Bazı rastgele hesaplamalardan sonra, en büyük hisseye sahip, doğrulayıcı 1 kazanır ve bloğu imzalar. Doğrulayıcı 1 ödüllendirilir ama bu ödül coin değil de işlemlerden alınan ücretlerin doğrulayıcının cebine girmesiyle alakalıdır ve böylece zaten zengin olan daha da zenginleşir. Neden mi? Buna daha sonra değineceğim. Yani bu, proof stake denen şey, bloğu çözmek için ne kadar stake yapmak istediğinize (yüzdelik hissenizi yani gücünüzü ve paranızı koymak) bağlıdır.
Şimdi, vay be proof of stake daha iyi o zaman diyebilir miyiz?
Karar vermeden önce şu dört gerçeğe bir göz atalım.
1 : Proof of stake aslında madencilikten çok daha çevre dostudur.
Proof of work ile, hesaplamak, blok çözmek için kullandığımız tüm donanımlar aslında çok fazla enerji tüketir.
**Bir blok zincirini güvence altına almak için, Eth veya BTC, mekanizmasının bir parçası olarak günde 1 milyon dolar değerinde elektrik ve donanım maliyetinin yakıldığı tahmin ediliyor.**
Proof of work, madencilerin ağı güvence altına almak için sayısız hesaplamaları çözmek adına, etkin bir şekilde, donanım gücünü ve deli miktarlarla elektrik yakmalarını gerektirirken, proof of stake, bu işlemi etkin bir şekilde stimüle eder, böylece hiçbir gerçek dünya enerjisi veya kaynağı asla boşa harcanmaz.
2: Proof of work ile yeni kripto paralar yalnızca blokları çözerek üretilebilir ve Bitcoin için kripto para arzı, bundan yaklaşık yüz yıl sonra gerçekleşmesi beklenen 21 milyonda maksimuma çıkacak. Yani madenciler kazılarak çıkarılabilecek tüm bitcoinlerin köküne incir ağacı ekmiş olacak. Ethereumun şuan böyle bir durumu olmasa da, zamanla daha değerli ve deflasyonist hale getirmek için işlem ücretlerini kısmen yakmayı planlıyorlar. Çünkü proof of stake ile yeni kripto para üretilemez veya çıkarılamaz.
3: Proof of stake merkezi kartelleri caydırıyor. Şu anda Bitcoin'in birçok madencilik karteli sorunu var ve bu da fiyatlar için sert çatallanmalara neden oluyor. Blockchain.info/pools'a giderseniz, bugün itibariyle ilk 10 madencilik havuzunun Bitcoin madencilik gücünün% 83’ünü kontrol ettiğini göreceksiniz. Bu 10 maden havuzunun sekizi Çin'de bulunuyor. Bunlar çok fazla güce sahip çok büyük madencilik kartelleridir. Proof of stake ise bu kartelleşmeye elverişli değildir.
4: Proof of stake % 51'lik bir saldırıyı neredeyse imkansız hale getirir. Ne demek bu % 51 saldırısı? Hızlıca özet geçeyim. Diyelim ki ağda yüz düğüm var. % 51'lik bir saldırıda, kötü bir saldırganın, blok zincirinde bir Hard Fork saldırısı uygulamak için ağın % 51'ini kontrol etmesi gerekir. Bununla birlikte, proof of work madenciliği ile bu, tüm ağın% 81'inden daha fazla ham hesaplama gücüne sahip olarak yapılır. Bu çok büyük bir enerji harcamasıdır. Proof of stake ile ise bir doğrulayıcı, var olan tüm kripto para biriminin en az % 51'ini kontrol etmek zorunda kalacak ve bu da kriptoyu çok pahalı hale getirecektir. Ethereum ayrıca blokları kopyalamaya çalışan insanlar için de sert cezalar uygulamayı planlıyor. Yani madencilik sonucu kopyacının eline geçen etheri silecekler. İşte Ethereumun tanrısı % 51 saldırısı hakkında söyledikleri:
Vitalik Buterin:
“Amaç,% 51 saldırılarını son derece pahalı hale getirmektir, böylece birlikte çalışan doğrulayıcıların çoğu bile son derece büyük bir ekonomik kayıp vermeden blokları geri alamazlar. O kadar büyük bir kayıp ki başarılı bir saldırı muhtemelen net olarak temeldeki kripto para biriminin fiyatını artıracaktır."
Zenginlerin nasıl zenginleştiğine geri dönüyoruz. Buradaki fikir, büyük bir hisseye sahip olan doğrulayıcının:
A) kripto para biriminin güvenliğine katkıda bulunabileceği ve
B) saldırıyla blok zincirini manipüle ederek büyük hissesini tehlikeye atmayacağı yönündedir.
Ve bunların tümü, proof of stake olayını çok daha güvenli ve çok daha kararlı hale getirmeye bağlanıyor. Şimdiye kadar hep pozitif özelliklerinden bahsettim. Tabii ki her hikayede olduğu gibi bu hikayede de sorunlar var. İşte Proof of Stake sistemiyle ilgili birkaç sorun ve olası saldırılar.
(Nothing at stake, initial distribution, long-range attack, bribe attack, coinage accumulation attack, pre-computing attack) Tehlikede olan hiçbir şey sorunu, ilk dağıtım sorunu, uzun menzilli saldırı, rüşvet saldırısı, kripto para biriktirme saldırısı, ön hesaplama saldırısı. Yani, proof of stake de hiçbir şekilde mükemmel değildir. Ancak ethereum dahisi, Casper adında ayrı bir POS(proof of stake) sistemi geliştiriyor. Bu bambaşka bir canavar olacak, çünkü proof of work ile proof of stake karışımı bir teknoloji. Bence bu konu başlı başına kendi makalesini hak ediyor. Bu yüzden, size proof of work ile proof of stake konularında kapsamlı bir özet verebilmiş olmayı umuyorum. Bazı teknik terimleri Türkçeleştirip basitleştirmek durumunda kaldım.Umarım yeterince anlaşılır olmuştur.
Kripto para birimleri, ICO'lar ve buna benzer teknolojiler hakkında araştırma yapıyorsanız, muhtemelen proof of work ve proof of stake sözcükleriyle karşılaşacaksınız.
Peki tüm bunlar ne anlama geliyor?
Proof of work tamamen güven ile alakalı derler ama bence tam tersine güvensizlikle ilgilidir. Blockchain teknolojisi sayesinde kimseye güvenmek zorunda değilsiniz. Neyse, güven kısmı size kalmış.
Blok zinciri hakkında hızlı bir özet geçeyim. Visa, Mastercard, daha doğrusu tüm banka işlemleri merkezi sistemlerdir. Yani, bu işlemleri gerçekleştirmek için sadece bir şirkete veya varlığa güvenmek zorundasınız. Çünkü bütün işlem geçmişinize sahiptirler.
Bir işlem merkezi bir defterden (bu Türkçe’de pek anlamlı olmuyor, çoğu kaynakta Ledger diye görürsünüz, aklınızda bulunsun) geçtiğinde, merkezi sunucu tarafından doğrulanır. Çift girişli sistemler sayesinde banka hesabınızda yüz liranız varsa, ne yaparsanız yapın, 200 lira gönderemezsiniz. Bunun nedeni, merkezi sunucunun işlem geçmişinize sahip olması ve tam olarak ne kadar paranız olduğunu bilmesidir.
Blok zinciri ile her şey merkezden koparılmıştır, yani işlem onayı için kimseye güvenmek zorunda değilsiniz. Herkesin bütün işlemlerinin bir kopyası, ledgerda kaydedilir. Bir işlem, merkezi olmayan bir defterden geçtiğinde ağ tarafından doğrulanması gerekir. Bununla birlikte, işleminiz blok adı verilen bir şeyde gerçek zamanlı olarak yapılan diğer tüm işlemlerle beraber görüntülenir. Ancak bloktaki tüm işlemler “Madencilik” adı verilen bir şey aracılığıyla doğrulanmalıdır.
Şimdi, proof of work konusuna geliyoruz, buraya dikkat edin çünkü mayınlı bölgeye gidiyoruz. İşlemler tamamen istenildiği şekilde ve zamanda zırt diye doğrulanamaz. Önce bu işlemlerin çözülmesi gerekir.
Bu da ne demek böyle?
Her işlemi bir kriptografik bulmaca parçası olarak hayal edin. Binlerce işlemsel bulmaca parçası bir araya gelerek, tamamının çözülmesi gereken, bir blok oluşturur. Bu bloğu çözmek için gereken bulmaca çözme sürecine madencilik denir.
Google ile Bitcoin madenciliği yapıyorsanız, Bitcoin için bilgisayar gücüyle madencilik yapan yüzlerce madenci göreceksiniz. Hepsi, bu blokları muazzam bilgi işlem gücü kullanarak çözmeye çalışıyor.
Neden bazı madencilerin blokları çözen tonlarca bilgisayarı var?
Çünkü ne kadar çok bilgisayara sahipseniz, blokları o kadar hızlı çözebilirsiniz ve blok çözmek para kazanmak demektir.
“Çok güzel, hadi çözelim hemen madem.” demeyin .Bunun da bir dezavantajı var.
Madencilik sürecinde madenciler tonlarca kaynak kullanır. İlk önce bu kaynakların satın alınması gerekir. Yani ne kadar ekmek o kadar köfte mantığı. Bedavaya blok yok bu alemde. Madenciler ASIC (application-specific integrated circuits - uygulamaya özel entegre devreler) olarak adlandırılan bir donanım kullanırlar ve bu donanım da çalışmak için elektriği kullanır. Sonuç olarak maksimum güçle çalıştırılan donanım da yaktığı elektrik gücü yüzünden çok fazla ısınır. Bilgisayarların aşırı ısınmasına izin veremezler çünkü teknik aksaklıklar bu pahalı parçalara zarar verebilir. Bu nedenle donanımı soğutmak için ekstra fanlar takılır. Böylece tüm donanım daha fazla elektrik harcar. Bu bir kısır döngüdür. İşte tüm bu enerji, bloğu çözmek için kullanılır. Ve bu blok çözüldükten sonra, halka açık blok zincirine eklenir. Durun, durun, burası işin en çılgın kısmı değil. Bazı madenciler, ucuz jeotermal enerjiden yararlanmak için madencilik faaliyetlerini İzlanda'da bile konumlandırdılar. Yani bu aslında, kaynakların kısır döngüsüdür.
Ama neden tüm bu kaynakları sadece blokları çözmek için boşa harcıyoruz?
Birinci sebep, gerçekleştirilen işlemleri doğrulamak. Sonuçta para birimi olarak kullanamıyorsak bir kripto paraya sahip olmanın ne anlamı var ki?
İkincisi; tabi ki verdiği ödül, para veya adını ne koymak isterseniz artık.
Bir madenci, bir bloğu çözmek gibi yoğun kaynak gerektiren görevini gerçekleştirdiğinde yani bir blok çözüldüğünde, cömertçe ödüllendirilir. Bu ödül Bitcoin bazında 6.25 Bitcoindir. Kazancı günlük kura bakarak kendiniz hesaplayabilirsiniz. Bu aynı zamanda yeni Bitcoinlerin de yaratıldığı süreçtir. Şuan bu parayla satın alabileceğiniz şeyleri hayal ediyorsunuz, biliyorum.
Peki, neden bu blok bulmacalarını çözüyoruz?
Şimdi biraz düşünelim. Basit bir orantı kuracak olursak daha fazla madenci, daha fazla güvenlik demektir.
Yani, bu proof of work denen zıkkım, işlemleri doğrulayabilmemiz için madencilik sürecini içerir, madenciler ödüllerini alır ve halka açık blok zincirine(blockchain) başka bir blok eklenir.
Öyleyse, proof of stake nedir?
Bir yanda bitcoin varken diğer yanda ethereum var. Proof of stake madencileri madenci olarak değil de bunun yerine doğrulayıcılar yani validatörler olarak adlandırılır. Oluşturulması gereken bir bloğumuz ve dört doğrulayıcımız var. Her doğrulayıcı, bir bloğu doğrulama veya imzalama fırsatı elde etmek amaçlı blok zinciri için parasını yatırır.
Bloğun tamamı üzerinde;
Doğrulayıcı 1: % 38
Doğrulayıcı 2: % 25.
Doğrulayıcı 3: % 21
Doğrulayıcı 4: % 16'lık payı vardır.
Madencilik ile bloğu çözme şansınız, sahip olduğunuz donanıma bağlıdır. Ancak proof of stake olarak, hisseniz ne kadar büyükse, bloğu çözme şansınız da o kadar artar. Doğrulayıcı 1 iseniz, bloğu çözme şansımız yüzde 38'dir. Bazı rastgele hesaplamalardan sonra, en büyük hisseye sahip, doğrulayıcı 1 kazanır ve bloğu imzalar. Doğrulayıcı 1 ödüllendirilir ama bu ödül coin değil de işlemlerden alınan ücretlerin doğrulayıcının cebine girmesiyle alakalıdır ve böylece zaten zengin olan daha da zenginleşir. Neden mi? Buna daha sonra değineceğim. Yani bu, proof stake denen şey, bloğu çözmek için ne kadar stake yapmak istediğinize (yüzdelik hissenizi yani gücünüzü ve paranızı koymak) bağlıdır.
Şimdi, vay be proof of stake daha iyi o zaman diyebilir miyiz?
Karar vermeden önce şu dört gerçeğe bir göz atalım.
1 : Proof of stake aslında madencilikten çok daha çevre dostudur.
Proof of work ile, hesaplamak, blok çözmek için kullandığımız tüm donanımlar aslında çok fazla enerji tüketir.
**Bir blok zincirini güvence altına almak için, Eth veya BTC, mekanizmasının bir parçası olarak günde 1 milyon dolar değerinde elektrik ve donanım maliyetinin yakıldığı tahmin ediliyor.**
Proof of work, madencilerin ağı güvence altına almak için sayısız hesaplamaları çözmek adına, etkin bir şekilde, donanım gücünü ve deli miktarlarla elektrik yakmalarını gerektirirken, proof of stake, bu işlemi etkin bir şekilde stimüle eder, böylece hiçbir gerçek dünya enerjisi veya kaynağı asla boşa harcanmaz.
2: Proof of work ile yeni kripto paralar yalnızca blokları çözerek üretilebilir ve Bitcoin için kripto para arzı, bundan yaklaşık yüz yıl sonra gerçekleşmesi beklenen 21 milyonda maksimuma çıkacak. Yani madenciler kazılarak çıkarılabilecek tüm bitcoinlerin köküne incir ağacı ekmiş olacak. Ethereumun şuan böyle bir durumu olmasa da, zamanla daha değerli ve deflasyonist hale getirmek için işlem ücretlerini kısmen yakmayı planlıyorlar. Çünkü proof of stake ile yeni kripto para üretilemez veya çıkarılamaz.
3: Proof of stake merkezi kartelleri caydırıyor. Şu anda Bitcoin'in birçok madencilik karteli sorunu var ve bu da fiyatlar için sert çatallanmalara neden oluyor. Blockchain.info/pools'a giderseniz, bugün itibariyle ilk 10 madencilik havuzunun Bitcoin madencilik gücünün% 83’ünü kontrol ettiğini göreceksiniz. Bu 10 maden havuzunun sekizi Çin'de bulunuyor. Bunlar çok fazla güce sahip çok büyük madencilik kartelleridir. Proof of stake ise bu kartelleşmeye elverişli değildir.
4: Proof of stake % 51'lik bir saldırıyı neredeyse imkansız hale getirir. Ne demek bu % 51 saldırısı? Hızlıca özet geçeyim. Diyelim ki ağda yüz düğüm var. % 51'lik bir saldırıda, kötü bir saldırganın, blok zincirinde bir Hard Fork saldırısı uygulamak için ağın % 51'ini kontrol etmesi gerekir. Bununla birlikte, proof of work madenciliği ile bu, tüm ağın% 81'inden daha fazla ham hesaplama gücüne sahip olarak yapılır. Bu çok büyük bir enerji harcamasıdır. Proof of stake ile ise bir doğrulayıcı, var olan tüm kripto para biriminin en az % 51'ini kontrol etmek zorunda kalacak ve bu da kriptoyu çok pahalı hale getirecektir. Ethereum ayrıca blokları kopyalamaya çalışan insanlar için de sert cezalar uygulamayı planlıyor. Yani madencilik sonucu kopyacının eline geçen etheri silecekler. İşte Ethereumun tanrısı % 51 saldırısı hakkında söyledikleri:
Vitalik Buterin:
“Amaç,% 51 saldırılarını son derece pahalı hale getirmektir, böylece birlikte çalışan doğrulayıcıların çoğu bile son derece büyük bir ekonomik kayıp vermeden blokları geri alamazlar. O kadar büyük bir kayıp ki başarılı bir saldırı muhtemelen net olarak temeldeki kripto para biriminin fiyatını artıracaktır."
Zenginlerin nasıl zenginleştiğine geri dönüyoruz. Buradaki fikir, büyük bir hisseye sahip olan doğrulayıcının:
A) kripto para biriminin güvenliğine katkıda bulunabileceği ve
B) saldırıyla blok zincirini manipüle ederek büyük hissesini tehlikeye atmayacağı yönündedir.
Ve bunların tümü, proof of stake olayını çok daha güvenli ve çok daha kararlı hale getirmeye bağlanıyor. Şimdiye kadar hep pozitif özelliklerinden bahsettim. Tabii ki her hikayede olduğu gibi bu hikayede de sorunlar var. İşte Proof of Stake sistemiyle ilgili birkaç sorun ve olası saldırılar.
(Nothing at stake, initial distribution, long-range attack, bribe attack, coinage accumulation attack, pre-computing attack) Tehlikede olan hiçbir şey sorunu, ilk dağıtım sorunu, uzun menzilli saldırı, rüşvet saldırısı, kripto para biriktirme saldırısı, ön hesaplama saldırısı. Yani, proof of stake de hiçbir şekilde mükemmel değildir. Ancak ethereum dahisi, Casper adında ayrı bir POS(proof of stake) sistemi geliştiriyor. Bu bambaşka bir canavar olacak, çünkü proof of work ile proof of stake karışımı bir teknoloji. Bence bu konu başlı başına kendi makalesini hak ediyor. Bu yüzden, size proof of work ile proof of stake konularında kapsamlı bir özet verebilmiş olmayı umuyorum. Bazı teknik terimleri Türkçeleştirip basitleştirmek durumunda kaldım.Umarım yeterince anlaşılır olmuştur.