Vonzarovich
Orgeneral
- BNB
- 0.00046692
Aslına bakıldığında tam can alıcı soru, tam da insanların büyük bir hayal kırıklığı yaşadığı zamanda soruluyor. Çoğu insan özellikle boğa sezonunda bu soruya evet derken, şuan büyük çoğunluğu "hayır" cevabını veriyor.
Öncelikle ülkemizde Thodex kripto para borsası ile başlayan batık ve dolandırılma furyasına Dünya'nın hacim olarak en büyük 3'üncü kripto para borsası olan FTX'in de eşlik etmesiyle beraber, kripto para yatırımcılarında haklı bir güvensizlik ortamı oluştu. Aslına bakıldığında kripto paraların yaratılış amacının dışına çıkan borsa sistemi, alışkanlıklarımızı kıramamaktan kaynaklanıyor.
İnsanlar klasik borsa sisteminde ellerindeki hisse senetlerini fiat paralara çevirir ve başka hisse senetleri alabilir ya da parasını çekebilir. Bu anlayışa sahip borsa sistemine benzetilmiş, trade odaklı kripto para borsaları insanlara alışılmışı sunuyor denilebilir. Günümüz gençliğinin özellikle kodlama alanında daha fazla bilgi sahibi olmaya başladığı düşünüldüğünde ve bilgi sistemler üzerindeki becerileri eski nesile kıyasla üst seviyede olduğundan, ilerleyen dönemde belki de borsaların işlevselliği kaldırılabilir.
Peki ne yapabiliriz. Bu konuda yakın zamanda Emin Gün Sirer çok iyi bir cevap verdi. Aslında kripto paralar temelde On-Chain olmak için tasarlanmıştır. Yani kendi içerisinde bir ödeme döngüsü oluşturmak. Kripto para borsaları ise, bu durumu tamamen bambaşka bir boyuta taşıyarak sadece hesapta sayısal bir veri haline getirdiler. Yani gerçekte kendi cüzdanlarında olan paraları kullanıcılarının cüzdanlarındaymış gibi gösterdiler. Özüne bakıldığında kullanıcılarda sanki kontrol onlardaymış algısı oluşturulurken, aslında cüzdan kontrollerinin tamamı borsaların elindeydi. Bu durumun farkındalığın olmadığını kısa aman önce karşılaştığım bir Thodex mağdurunu tanıyınca anladım. Kaç kişi anlatmış bilemiyorum ama hala anlam verebilmiş değil, benim hesabımdan benden izinsiz paramı nasıl alıyorlar diyor hala. Yani olayı klasik bankacılık yoluyla çözümlemeye çalışıyor.
Aslına bakarsanız güven, güvensizlik ve körü körüne güven kavramlarının bu kadar keskin çizgiler halinde bizlerde oluşmasının sebebi, yeterli bilgi seviyesine sahip olmadan yatırım yapma alışkanlığımızdan geliyor. Sadece ülkemizde değil tüm Dünya ülkelerinde kolay yoldan para kazanmak adına birçok yatırım yapılıyor. Akıllı birkaç yatırımın haricinde, arada birde şansa kazananların çıktığını düşünürsek; %70-80 oranında bir yatırımcı kaybı söz konusu oluyor. İşte aşmamız gereken nokta tam olarak bu.
Konuyu fazla dağıtmadan Kripto para borsalarının güvenilirliği konusuna geri dönmek istiyorum. Thodex olayından başlayalım. Thodex'te ne oldu. İnsanlar girdiklerinde hesaplarında paralarını görebiliyorlardı. Ancak çekmek istediklerinde çekim talepleri gerçekleşmiyordu. İlerleyen saatlerde kripto para borsasının yerini bir açıklama sayfası bıraktı. CEO kayıplara karıştı, özürler diledi. Sonuçta bakıldığında hala sistemde hesaplarda görünen para buhar oldu uçtu gitti. Regülasyonda yok. Adam belki de 10'da biri bile olmayan bir parayla yakalandı. Şimdi ayıkla pirincin taşını. Bu kadar kısa zamanda o paralar nereye gitti?
Geldik FTX olayına. FTX için kullanıcıların bakiyelerini farklı yatırımlarda kullandıkları ve borsadaki kullanıcıların cüzdanlarında bulunan miktarlara oranla ellerinde yeterli likidite olmadığı dedikodularıyla olayın fitili ateşlendi. Ön yalanlama ve sonra çözüyoruzlarla gelen, finalinde bir iflas bayrağı izlediğimiz FTX macerası. Bakıldığında hacim olarak Dünya'nın en büyük 3^üncü borsası konumunda. Baktığınızda kaya gibi duruyor yerinde. Ama ne oldu? Yıkıldı. Yanlış yatırımlar, çalma, çırpma. Artık nedir tam olarak detaylar perde arkasındaki bilinmez. Ama piyasayı tepetaklak eden bir mağduriyet söz konusu oldu.
Hadi daha da geçmişe gidelim. Dünya'nın ilk ve ikinci kripto para borsaları. Ne oldu kepenk indirdi. Piyasada rakip yokken hacklendi, kaçtı, çalındı ve sonunda kepenk indirdi. Çok detaya girmeye gerek yok. Ancak fikirlerine fazlasıyla değer verdiğim bir arkadaşım kripto para borsasının hacklenmesinin imkansız olduğunu dile getirmişti. Hacklenme için cüzdanlara ulaşılması gerektiği, cüzdanlara ulaşılabilmesi içinse özel anahtarlara ihtiyaç duyulduğu söylemiş; Eğer borsa kaba tabirle salak değilse, borsa ile aynı sunucuda bu özel anahtarları barındırmıyorlardır demişti. Mantıklı düşününce haklı. en fazla kullanıcı hesaplarından birkaçını patlatır, onların hesaplarından bir şeyler araklar ki genelde bu tip sorunlarda kullanıcının kendi donanımsal güvenlik açıklarından kaynaklanıyor.
Doya doya kendi dilimde nefessiz anlatmayı o kadar özlemişim ki, konuda konuya atlıyor gibiyim kusura bakmayın. Konuyu daha fazla dağıtmadan toparlayıp özetlemek gerekirse; Tarihte kurulmuş kripto para borsaları rakipsizken bile aslında güvenilmemesi gereken borsalar olmuşlar, günümüzde iflas eden, dolandıran vb. borsaların bulundukları konumlar yerel ve dünya çapında hiçte küçümsenecek gibi değil. Kısacası kripto para sistemine aykırılık teşkil eden bu borsa sistemi , sistemi merkezileştirdiğinden ve ağların kendi içerisinde çalışmasına müsaade etmediğinde, müdahale riskleri barındırdıklarından, regülasyonların yetersizliğinden ve bunlara dair sayılabilecek birçok nedenden dolayı tam anlamıyla güvenilirdir demenin mümkün olmadığı kuruluşlardır. Bu kefeye 1'ncisinden sonuncusuna kadar herkesi koyuyorum. Belki yukarılarda riskleri aza indirebilirsiniz. Ama 3 numara da patladı bir düşünün.
Kripto para borsaları için çok zor günler geçirdiğimiz şu günlerde, borsaların büyük çoğunluğu ellerindeki likiditeyi tek tek, cüzdan cüzdan açıklarken; burnundan zamanında kıl aldırmayan bu borsaların korktuğu bir şey olduğunu söylemek yanlış olmaz. İnsanların gözü kapalı kimlik bilgilerini paylaştığı, sonrasında bin bir şekle girip kimlik resimleriyle beraber doğrulamalarla uğraştığı kripto para borsaları, bu güven ortamından çıkarak tamamen borsalara karşı güvensizlik oluşan bir duruma girdi. Bunun sonucu olarak da ilerleyen dönemde türeyebilecek, kripto para sisteminin doğasına daha uygun her türlü alternatiften korktuklarından, o güven ortamının yeniden oluşması için ellerinden geleni yapıyorlar gibi görünüyor.