gkkrlmz
Üstçavuş
- BNB
- 0.00012206
Kripto para cüzdan çeşitleri
1 - Custodial cüzdan nedir?
Anahtar saklama hizmeti sunan, yani “custodial” cüzdanlar, hesaba ait özel anahtarı (private key) kendi saklama alanında muhafaza eder. Bu durum, hesaba ait fonların, üçüncü parti sağlayıcı tarafından kontrol edilebildiği anlamına gelir. Sunulan bu hizmeti geleneksel bankacılık modeline benzetebiliriz. Bankalar da kullanılmayan süre içinde paranın tam kontrolünü ellerinde tutarlar. Para daima hesap sahibine aittir ancak para, kullanılmadığı süre içinde bankanın elinde durur.
Elbette bu hizmetin avantajları ve dezavantajları var. Faydalarından bahsedecek olursak, öncelikle kolay kullanım sunduklarını söyleyebiliriz. İnternet bağlantısı olan herhangi bir cihaz üzerinden fonlara ulaşmak ve işlem yapmak kolayca mümkündür. Öte yandan özel anahtar verisini veya hesaba erişimi kaybetmek de söz konusu değildir. Yaşanan bir sorunda, yardım alınabilecek bir muhatap bulunabilir.
Custodial cüzdan hizmetinin olumsuz yanlarından bahsederken, ilk sıraya “paranın kontrolünü” başka bir kişi/kuruma teslim ettiğimizi yazmalıyız. Bunun yanı sıra hesaba erişimin herhangi bir yasa koyucu tarafından engellenmesi de her zaman aklın bir köşesinde bulunmalıdır. Paranın suça karışması durumunda, düzenlemelere uygun saklama hizmeti sunan taraf mevduata el konulmasına karşı gelemez. Ayrıca hizmet sağlayıcı kurum ya da hesap siber saldırıya uğrarsa da mevduat kaybedilebilir.
Anahtar saklama hizmeti sunan (Custodial) cüzdan örnekleri:
Kripto para borsaları
Kripto para alım satım hizmeti sunan borsalar, kullanıcılara aynı zamanda cüzdan hizmeti de verirler. İşlemlerin hızlı ve kolay biçimde gerçekleşmesi için borsalardaki cüzdanları kullanmak son derece pratiktir. Fakat unutmamak gerekir ki, bu kullanım kolaylığı cüzdana ait özel anahtarın (private key) borsa veri tabanında tutulmasından ileri gelmektedir. Yani karşıdaki kuruma mutlak güven şarttır. Yukarıda bahsedildiği gibi, kripto para borsalarının siber saldırıya maruz kalması ya da hesap bilgilerine erişilmesi durumunda mevduatlar riske girebilir.
Online (Çevrim içi) cüzdan
Bulut depolama teknolojisini kullanan online cüzdanlar, internete bağlı her türden cihaz üzerinden erişilebildikleri için tercih edilirler. Kullanımları kolaydır. Kurulum işlemleri son derece basittir. Buna karşın, online cüzdanlar tamamen bulut tabanlı hizmet sunduklarından private key (özel anahtar) bilgileri sistem üzerinde saklanmaktadır.
Kullanıcının sahip olduğu kripto paraya ait özel ve açık anahtar bilgileri üçüncü parti hizmet sağlayıcının veri tabanında saklandığı için saldırılara ve hırsızlığa karşı da savunmasızdırlar. Bu noktada, hizmet sağlayan kişi ya da kuruma mutlak güven duymak gerekir. Güven duyulmayan bir online hizmet sağlayıcı üzerinden işlem yapmak ya da kripto paraları saklamak son derece risklidir.
2 - Non-custodial cüzdan nedir?
Önceki örneklerde bahsettiklerimizin aksine, “non-custodial” cüzdan seçeneklerinde paranın tüm kontrolü kullanıcının elindedir. Dijital cüzdana ait adres, özel anahtar ve açık anahtar bilgilerinin tamamı kullanıcı tarafından muhafaza edilir. Dolayısıyla siber saldırılara ve hack olaylarına karşı daha fazla savunma söz konusudur. Bu seçeneklerde güvenlik yüksek seviyede olsa da genellikle teknik bilgiye ihtiyaç duyulur. Teknik açıdan yeterli bilgiye sahip olmayan kullanıcılar için her cüzdan çeşidi uygun olmayabilir. Öte yandan kullanıcı hatası, anahtar bilgilerinin kaybedilmesi veya hesaba erişimin sağlanamaması durumunda sorunu çözecek kişi yine hesap sahibinin kendisidir.
Anahtar saklama hizmeti sunmayan (Non-custodial) cüzdan örnekleri:
Masaüstü cüzdan
İnternetten bilgisayara indirilerek kullanılan cüzdanlardır. Kurulması ve kullanılması kolay olan bu cüzdanlar, sadece kurulumun yapıldığı bilgisayarda çalışırlar. Bilgisayar günlük kullanım amacıyla tercih ediliyor ve düzenli olarak internete bağlanıyorsa, güvenliğinden emin olmak gerekir. Bilgisayara bulaşacak bir virüs ya da zararlı yazılım cüzdan bilgilerinize erişebilir. Diğer taraftan, cüzdanın farklı bir platformda yedeği olmaması durumunda, bilgisayarda yaşanacak donanım arızası da sahip olunan paranın kaybolmasına yol açabilir.
Web cüzdan
İnternet tarayıcılar üzerinden çalışabilen kripto para cüzdanlarına denir. Bu cüzdan çözümünü sunan hizmet sağlayıcılar, hesaba ait anahtar bilgilerini tutmazlar. Anahtar bilgileri kullanıcı tarafında, internet tarayıcısı üzerinde depolanır. Hesaba erişmek, mevduat miktarını kontrol etmek için pratik bir çözüm olan bu hizmette, para gönderme işlemi yapılabilmesi için kullanıcının işlem esnasında özel anahtar bilgisini girmesi ve hesap sahipliğini doğrulaması gerekir.
Mobil cüzdan
Tıpkı masaüstü cüzdan alternatifinde olduğu gibi, bu hizmette de veriler mobil cihazlar üzerinde saklanır. Kişinin sahip olduğu akıllı telefonun yazılımı üzerinde oluşturulan dijital cüzdan, hemen her yerden işlem yapmayı mümkün kılar. Masaüstü cüzdanlara kıyasla daha küçük dosya boyutuna sahip olan bu cüzdan tipi, basit arabirimle kullanıcılara sunulur. Desteklenen yazılımlarla, kripto para kabul eden iş yerlerinde ödeme olanağına erişilebilir.
Kağıt cüzdan
İlkel ama son derece güvenli bir cüzdan modeli de kağıt cüzdanlardır. En basit ifade ile, üzerinde belirli kodların yazılı olduğu bir kağıt parçasından ibarettirler. Kağıt cüzdanların en büyük avantajı, hiçbir şekilde internete bağlı olmamaları ve bu sebeple de siber saldırılara karşı yüzde 100 koruma sağlamalarıdır.
Kripto para biriminin desteklendiği yazılım aracılığıyla oluşturulan bu cüzdan, yazıcı aracılığıyla kağıda basılır. Kağıt üzerinde cüzdana ait adres, özel ve açık anahtar bilgilerinin yanı sıra işlem kolaylığı sağlamak amacıyla bir de QR kod oluşturulur. Buradaki bilgiler kullanılarak transfer işlemleri yapılabilir.
İnternete bağlı olmadığı için siber saldırılara karşı son derece güvenli olan kağıt cüzdanların en büyük eksisi fiziksel açıdan narin olmalarında yatar. Üzerine sıvı dökülmesi, yanması ya da mürekkebin silinmesi gibi durumda, eğer kağıdın yedeği yoksa paralar kaybedilebilir. Elbette kağıdın istenmeyen biri tarafından ele geçirilmesi riskine karşı da dikkatli olmak gerekir.
Donanım cüzdan
Soğuk depolama olarak da bilinen kripto para donanım cüzdanları, en üst düzey güvenlik sunan alternatiflerdendir. Portatif USB belleklere benzeyen donanım cüzdanları, herhangi bir bilgisayara takılarak kullanılabilirler. İnternete bağlı olmayan donanım cüzdanlar, siber saldırılara karşı tam koruma sağlar. Genellikle donanım cüzdanları yedekleme, iki adımlı doğrulama ve PIN parolası ile artırılmış güvenlik seçenekleri sunarlar. Bazı donanım cüzdanlarının üzerinde işlem kolaylığı sağlayan ekran da bulunur.
Donanım cüzdanların ilk kurulumu esnasında rastgele kelimelerden oluşan bir “seed” kodu oluşturulur. Kullanıcı bu şifreyi bir kenara not ederek saklamalıdır. Zira PIN kodunun 3 defa yanlış girilmesi, cüzdanın çalınması, kaybolması ya da teknik bir arıza oluşması durumunda bahsini ettiğimiz bu seed bilgisi sayesinde dijital varlıklara yeniden ulaşılması mümkün olur.
Bu cüzdan tipinde asla özel anahtar bilgisi internet üzerinde paylaşılmaz. Donanım cüzdanlar bağlı oldukları bilgisayar üzerinde bir yazılım arayüzü kullanıyor olsa da, para gönderme işleminde yazılıma ek olarak üzerindeki fiziksel tuş ile onay verilmesini de şart koşabilirler.
1 - Custodial cüzdan nedir?
Anahtar saklama hizmeti sunan, yani “custodial” cüzdanlar, hesaba ait özel anahtarı (private key) kendi saklama alanında muhafaza eder. Bu durum, hesaba ait fonların, üçüncü parti sağlayıcı tarafından kontrol edilebildiği anlamına gelir. Sunulan bu hizmeti geleneksel bankacılık modeline benzetebiliriz. Bankalar da kullanılmayan süre içinde paranın tam kontrolünü ellerinde tutarlar. Para daima hesap sahibine aittir ancak para, kullanılmadığı süre içinde bankanın elinde durur.
Elbette bu hizmetin avantajları ve dezavantajları var. Faydalarından bahsedecek olursak, öncelikle kolay kullanım sunduklarını söyleyebiliriz. İnternet bağlantısı olan herhangi bir cihaz üzerinden fonlara ulaşmak ve işlem yapmak kolayca mümkündür. Öte yandan özel anahtar verisini veya hesaba erişimi kaybetmek de söz konusu değildir. Yaşanan bir sorunda, yardım alınabilecek bir muhatap bulunabilir.
Custodial cüzdan hizmetinin olumsuz yanlarından bahsederken, ilk sıraya “paranın kontrolünü” başka bir kişi/kuruma teslim ettiğimizi yazmalıyız. Bunun yanı sıra hesaba erişimin herhangi bir yasa koyucu tarafından engellenmesi de her zaman aklın bir köşesinde bulunmalıdır. Paranın suça karışması durumunda, düzenlemelere uygun saklama hizmeti sunan taraf mevduata el konulmasına karşı gelemez. Ayrıca hizmet sağlayıcı kurum ya da hesap siber saldırıya uğrarsa da mevduat kaybedilebilir.
Anahtar saklama hizmeti sunan (Custodial) cüzdan örnekleri:
Kripto para borsaları
Kripto para alım satım hizmeti sunan borsalar, kullanıcılara aynı zamanda cüzdan hizmeti de verirler. İşlemlerin hızlı ve kolay biçimde gerçekleşmesi için borsalardaki cüzdanları kullanmak son derece pratiktir. Fakat unutmamak gerekir ki, bu kullanım kolaylığı cüzdana ait özel anahtarın (private key) borsa veri tabanında tutulmasından ileri gelmektedir. Yani karşıdaki kuruma mutlak güven şarttır. Yukarıda bahsedildiği gibi, kripto para borsalarının siber saldırıya maruz kalması ya da hesap bilgilerine erişilmesi durumunda mevduatlar riske girebilir.
Online (Çevrim içi) cüzdan
Bulut depolama teknolojisini kullanan online cüzdanlar, internete bağlı her türden cihaz üzerinden erişilebildikleri için tercih edilirler. Kullanımları kolaydır. Kurulum işlemleri son derece basittir. Buna karşın, online cüzdanlar tamamen bulut tabanlı hizmet sunduklarından private key (özel anahtar) bilgileri sistem üzerinde saklanmaktadır.
Kullanıcının sahip olduğu kripto paraya ait özel ve açık anahtar bilgileri üçüncü parti hizmet sağlayıcının veri tabanında saklandığı için saldırılara ve hırsızlığa karşı da savunmasızdırlar. Bu noktada, hizmet sağlayan kişi ya da kuruma mutlak güven duymak gerekir. Güven duyulmayan bir online hizmet sağlayıcı üzerinden işlem yapmak ya da kripto paraları saklamak son derece risklidir.
2 - Non-custodial cüzdan nedir?
Önceki örneklerde bahsettiklerimizin aksine, “non-custodial” cüzdan seçeneklerinde paranın tüm kontrolü kullanıcının elindedir. Dijital cüzdana ait adres, özel anahtar ve açık anahtar bilgilerinin tamamı kullanıcı tarafından muhafaza edilir. Dolayısıyla siber saldırılara ve hack olaylarına karşı daha fazla savunma söz konusudur. Bu seçeneklerde güvenlik yüksek seviyede olsa da genellikle teknik bilgiye ihtiyaç duyulur. Teknik açıdan yeterli bilgiye sahip olmayan kullanıcılar için her cüzdan çeşidi uygun olmayabilir. Öte yandan kullanıcı hatası, anahtar bilgilerinin kaybedilmesi veya hesaba erişimin sağlanamaması durumunda sorunu çözecek kişi yine hesap sahibinin kendisidir.
Anahtar saklama hizmeti sunmayan (Non-custodial) cüzdan örnekleri:
Masaüstü cüzdan
İnternetten bilgisayara indirilerek kullanılan cüzdanlardır. Kurulması ve kullanılması kolay olan bu cüzdanlar, sadece kurulumun yapıldığı bilgisayarda çalışırlar. Bilgisayar günlük kullanım amacıyla tercih ediliyor ve düzenli olarak internete bağlanıyorsa, güvenliğinden emin olmak gerekir. Bilgisayara bulaşacak bir virüs ya da zararlı yazılım cüzdan bilgilerinize erişebilir. Diğer taraftan, cüzdanın farklı bir platformda yedeği olmaması durumunda, bilgisayarda yaşanacak donanım arızası da sahip olunan paranın kaybolmasına yol açabilir.
Web cüzdan
İnternet tarayıcılar üzerinden çalışabilen kripto para cüzdanlarına denir. Bu cüzdan çözümünü sunan hizmet sağlayıcılar, hesaba ait anahtar bilgilerini tutmazlar. Anahtar bilgileri kullanıcı tarafında, internet tarayıcısı üzerinde depolanır. Hesaba erişmek, mevduat miktarını kontrol etmek için pratik bir çözüm olan bu hizmette, para gönderme işlemi yapılabilmesi için kullanıcının işlem esnasında özel anahtar bilgisini girmesi ve hesap sahipliğini doğrulaması gerekir.
Mobil cüzdan
Tıpkı masaüstü cüzdan alternatifinde olduğu gibi, bu hizmette de veriler mobil cihazlar üzerinde saklanır. Kişinin sahip olduğu akıllı telefonun yazılımı üzerinde oluşturulan dijital cüzdan, hemen her yerden işlem yapmayı mümkün kılar. Masaüstü cüzdanlara kıyasla daha küçük dosya boyutuna sahip olan bu cüzdan tipi, basit arabirimle kullanıcılara sunulur. Desteklenen yazılımlarla, kripto para kabul eden iş yerlerinde ödeme olanağına erişilebilir.
Kağıt cüzdan
İlkel ama son derece güvenli bir cüzdan modeli de kağıt cüzdanlardır. En basit ifade ile, üzerinde belirli kodların yazılı olduğu bir kağıt parçasından ibarettirler. Kağıt cüzdanların en büyük avantajı, hiçbir şekilde internete bağlı olmamaları ve bu sebeple de siber saldırılara karşı yüzde 100 koruma sağlamalarıdır.
Kripto para biriminin desteklendiği yazılım aracılığıyla oluşturulan bu cüzdan, yazıcı aracılığıyla kağıda basılır. Kağıt üzerinde cüzdana ait adres, özel ve açık anahtar bilgilerinin yanı sıra işlem kolaylığı sağlamak amacıyla bir de QR kod oluşturulur. Buradaki bilgiler kullanılarak transfer işlemleri yapılabilir.
İnternete bağlı olmadığı için siber saldırılara karşı son derece güvenli olan kağıt cüzdanların en büyük eksisi fiziksel açıdan narin olmalarında yatar. Üzerine sıvı dökülmesi, yanması ya da mürekkebin silinmesi gibi durumda, eğer kağıdın yedeği yoksa paralar kaybedilebilir. Elbette kağıdın istenmeyen biri tarafından ele geçirilmesi riskine karşı da dikkatli olmak gerekir.
Donanım cüzdan
Soğuk depolama olarak da bilinen kripto para donanım cüzdanları, en üst düzey güvenlik sunan alternatiflerdendir. Portatif USB belleklere benzeyen donanım cüzdanları, herhangi bir bilgisayara takılarak kullanılabilirler. İnternete bağlı olmayan donanım cüzdanlar, siber saldırılara karşı tam koruma sağlar. Genellikle donanım cüzdanları yedekleme, iki adımlı doğrulama ve PIN parolası ile artırılmış güvenlik seçenekleri sunarlar. Bazı donanım cüzdanlarının üzerinde işlem kolaylığı sağlayan ekran da bulunur.
Donanım cüzdanların ilk kurulumu esnasında rastgele kelimelerden oluşan bir “seed” kodu oluşturulur. Kullanıcı bu şifreyi bir kenara not ederek saklamalıdır. Zira PIN kodunun 3 defa yanlış girilmesi, cüzdanın çalınması, kaybolması ya da teknik bir arıza oluşması durumunda bahsini ettiğimiz bu seed bilgisi sayesinde dijital varlıklara yeniden ulaşılması mümkün olur.
Bu cüzdan tipinde asla özel anahtar bilgisi internet üzerinde paylaşılmaz. Donanım cüzdanlar bağlı oldukları bilgisayar üzerinde bir yazılım arayüzü kullanıyor olsa da, para gönderme işleminde yazılıma ek olarak üzerindeki fiziksel tuş ile onay verilmesini de şart koşabilirler.