J
jupiterdianysa
Misafir
NFT dijital sanat furyası başladı, blockchain teknolojisi üzerine kurulmuş bir sanat akımı. Non-fungible tokens - Türkçesi de yerine konulamaz ve değiştirilemez jetonlardır.
Değiştirilemez jeton nedir?
Blockchain; bildiğiniz gibi tek bir lokasyona bağlı olmayan bir sistem ve kullanıcıların her birinin bilgisayarlarının üzerinde yapılan her işlemi tek tek, üst üste bir şekilde kaydediyor ve bunların da her birine blok deniyor.
Her bir zincir, bir işlem yapıldığında, mesela A kişisi B kişisine bir miktar para gönderdiğinde ya da değiştirilemez bir jeton gönderdiğinden(NFT gönderdiğinde), bu yapılan işlem blockchain teknolojisi üzerinde bir satır olarak yazılıyor ve asla değiştirilemez şekilde kodlanıyor. Hemen üzerine bir sonraki işlemin belgesi geliyor ve tarihte hiçbir zaman değiştirilemeyecek, başka birisinin müdahale edemeyeceği kayıtlar oluşmuş oluyor.
Niye böyle diye sorarsanız, blockchainin potansiyel olarak milyonlarca belki milyarlarca kullanıcısı var veya yakında var olacak ve bu kullanıcıların her birinin bilgisayarına yapılan her işlemin kaydı geçiyor.
Bu bilgisayarlardan birini, ikisini, onunu, milyon tanesini değiştirseniz bile bilgisayarların her birini bulup, tüm interneti ve tüm blockchain kullanıcılarının bilgisayarlarını hackleyemeyeceğiniz için bu yapılan işlemlerin iptal edilmesi veya gizlenmesi olanağı yoktur.
NF’ler aslına bakarsanız sadece sanat için kullanılmıyor, ancak son 6 ay içerisinde sanat ile birlikte sıkça gündeme geldi.
Özellikle pandemiden sonra insanlar artık evlerinden dışarı çıkamıyorlar, birbirlerini ziyarete gidemiyorlar. Sanat galerilerine, müzelere gidemiyorlar ve dolayısıyla sanatseverler sanat toplayamaz hale gelmiş durumda. Eve misafir gelmesi gibi bir durum eskisine nazaran çok daha düşük olasılık. Yani topladığınız sanat eserlerini evinize gelen misafire göstermeniz, sergilemeniz ya da bir sergi açmanız ve insanlarla paylaşmanız gittikçe zorlaşıyor. İnsanlar seyahate karşı soğuklaşıyorlar ve herkes evinde, internet başında bilgisayar veya başka çeşitli ekranlar karşısında dünyaya dahil oluyor.
Sevsek de sevmesek de son dönemde pandemi, dijitalleştirme sürecini fazlasıyla hızlandırdı. Bu durum da NFT teknolojisine gün doğurdu. Çünkü sanatçılar çok uzun zamandır kan ağlıyorlardı ve yaptıkları sanatı satamadıkları, sanatın fiyatını belirleyemedikleri için ve dahası eserler ellerinden çıktıktan sonra bir daha bundan gelir elde edemedikleri için şikayetçilerdi.
NFT teknolojisi blockchain teknolojisi ile bu olayı değiştiriyor. Mesela Picasso’nun yaptığı çok ünlü bir tablo düşünelim. Bu eserden sadece bir tane var fakat dünyanın değişik yerlerinde bir sürü müzede bu eserin kopyaları, bir sürü baskısı sergileniyor. Hatta siz de isterseniz internetten bulup, yazıcıdan basıp aynı eseri duvarınıza asabilirsiniz.
Ancak bu demek değildir ki Picasso’nun yaptığı orijinal çizim ve portre size ait! Bunun kime ait olduğu bellidir, muhtemelen de bir müzedir. Ama orijinalinin o müzede olup olmadığını kim anlayabiliyor? Bu işe gönül vermiş sanat uzmanları anlayabiliyor sadece değil mi? Siz veya ben anlayamıyoruz. Standart bir sanat koleksiyonerinin bile, orijinal portre ile sahtesini yani çakmasını ayırt etmesi çok zordur. Bu yüzden NFT teknolojisi sayesinde blockchainde, dijital bir şekilde, her bir parçanın, her bir sanat eserinin sahibi belli olacak. O yüzden o noktadan sonra artık bir sanat eserinin sadeleştirilmesi ya da çoğaltılıp satılması gibi bir durum söz konusu olamayacak. Dahası, NFT teknolojisinde dijital sanat eserlerini yaratırken sanatçılar, ondan sonra o NFT’nin yani sanal sanatlarının her bir satışından alacakları komisyonu da belirliyorlar. Örnek veriyorum; bir sanatçı dijital şekilde ürettiği sanatının videosunu, fotoğrafını, , resmini internette yükleyip NFT’ye çevirirken sistem soruyor “ Her bir satıştan komisyon olarak size ne kadar ödensin?”. Bu da sanatçının sanatı satıldığı, para ettiği sürece sanatçının da gelir elde etmesini sağlıyor.
Siz bir portre yaptınız ve elinizden çıkardınız, bin dolar diyelim fiyatı. Ertesi sene bir şeyler oldu, sizin portreniz çok ünlü oldu ve sizden onu bin dolara alan adam 1 milyon dolara sattı. Geleneksel yollarla satış işlemi gerçekleştiğinde bir milyon dolardan 999 bin dolar yanına kar kalıyordu. Yeni düzende ise sanatçı ilk başta sanatını sattığı için bin dolar toplamıştı, bir sene sonra onun sanat eserinin 1 milyon dolarlık satışı yapıldığında, sanatçı eğer kendisine %10 komisyon belirlemişse, 100.000 dolar da kendisi komisyon alacaktır bu satıştan. İşte bu yüzden sanatçılar için inanılmaz bir gelişmedir NFT teknolojisi.
Bu yüzden NFTler sanat camiasında bu kadar popülerleşti. Bu sadece dijital sanat yapan, video yapan, portrelerini dijital çevirip satanları ilgilendirmiyor. Müzisyenleri de ilgilendiriyor çünkü müzisyenler single parçalarını 1000000 tane ile sınırlandırıp bunu satabilirler ve o parçanın 1000000 tane sahibi olabilir. Her bir parçanın kodu farklı olacağı için bunlar değiştirilemez jetonlar yani NFT haline gelmiştir ve o parçanın 1000000 tane sahibi varsa 1000000 tane sahibi satın aldıkları parçaları yok etmedikleri sürece bu sayı değişmeyecektir. Mesela parçaları sanatçı sattı ve 1 milyonla limitle dedi şarkı sayısını ama şarkı çok ünlü oldu ve koleksiyonerlerin ilgisini topladı. Bu insanlar için orijinal parçaya sahip olmak, yani o milyonda 1 hisseye sahip olmak çok kıymetli olabilir.
Niye?
Bunu hem yatırım yapmak için yapıyorlar, hem de sanatçının fanı oldukları için ve ona destek vermek için yapıyorlar. Sanatçı her satıştan komisyon aldığı için sanatçının fanları sanat eserlerini al-sat yaparak kendini para kazansalar bile, ayrıca sevdikleri bu sanatçılara destek vermiş oluyorlar. Tam da bu sebeplerden dolayı NFT sanat dünyasında çığır açan bir teknolojidir.
Duymuşsunuzdur belki haberlerde; 13 senedir her gün 1 adet sanat eseri üreten adam ilk 5000 günde ürettiği parçaların hepsini pixel pixel birleştirip kocaman bir sanat eseri haline getiriyor ve bu sanat eserinin adına da “ilk 5000 gün” koyuyor. İnternette açık arttırmayla satıyor. Bu satış 3.5 Milyon dolar gelirle sonuçlandı. Yani bir kişi bunun sahibi olabilmek için 3.5 Milyon dolar para ödedi. Yapan kişi tarihe geçti ,alan kişi tarihe geçti. ikisinin de namı yürüdü gitti. Belki gelecek senelerde aynı eserin 350 Milyona satıldığını bile görebiliriz.
Başka bir örnek: Rick and Morty diye bir çizgi film var biliyorsunuzdur. Bu bir animasyon ama yetişkin insanlara hitap eden bir animasyon. Belki denk gelmişssinizdir. O çizgi filmin yaratıcısı bir açık arttırma yapıyor, daha doğrusu karakalem çalışması dijitalleştirip açık artırmaya koyuyor diyeyim. 24 saat içinde toplamda 2.3 milyon dolarlık satış yapıldı.
Başka bir örnekten bahsedeceğim, bu daha çılgın. Sanat eserlerinden bahsetmiştik şimdiye kadar ama bir de bunun elektronik uyum olayı var. Yani insanlar internette oyun oynuyorlar ve oyunların içerisinde dijital gayrimenkul satışları olmaya başladı bile çoktan. Arsalar satılıyor, kıyafetler, silahlar, oyuncaklar vesaire. Örneğimize gelelim; bu oyunlardan sadece bir tanesinin içerisinde, bir kişi, bir arsaya (oyunun içindeki dijital bi arsa, tapu falan başka bir şey yok) sadece bu oyunun haritasının içerisinde kalacak bir bölümünü 1.5 Milyon dolara satın alıyor.
Gelelim bir sonraki örneğimize Kripto kedicikler .. Bu oyun ilk çıktığı zaman olan 2017'de 24 saat içerisinde dijital kediler satarak 1.5Milyon dolar bir satış hacmine ulaştı ve Ethereum networkünü kitledi.
Özet ve örnekler saymakla bitmiyor. Hatta geçtiğimiz şubat 2021 ayı içerisinde 100 milyon doların üzerinde NFT satışı olduğunu bir yerde okumuştum.
Şu anda dijital sanatçıların hayatları değişiyor çünkü hepimizin hayatı değişiyor
Sanat eserlerinin sahibi olmak ve onu devretmek.. Aslına bakarsanız sanat eserlerine tapu sistemi geldi diyebiliriz. Birine rüşvet verip değiştirilebilecek bir sistem de değil. Açık ve şeffaf. Şu sıralar bildiğiniz büyük teknoloji şirketlerinin hepsi bu konu üzerinde çalışıyorlar. Çünkü gerçekten en etkili teknoloji, insanoğlunun geleceği, yani gerçek hayattaki evlerimizin, gerçek hayattaki arabalarımızın tapusu ve sahip olduğumuz bilgilerin hepsi artık blockchain üzerine geçecek gibi duruyor. Çünkü eski tapu sistemine nazaran çok daha güvenilir bir sistem.
Bankaya güvenmeyebilirsiniz çünkü bankalar batabilir ya da bankanın yönetimi kötü niyetli olabilir. Ama blockchain, yani bilgisayar, yazıldığı gibi yapmak zorundadır. Programlıdır ve kesinlikle bir duygusal çıkarım olmadığı için her zaman şeffaf davranacaktır. Yapılan her işlem şeffaf şekilde ortada olacaktır. Kimin cebinden ne kadar para çıkmış, kime gitmiş, ne için gitmiş? Bunun karşılığında ne almış, neyin sahibi olmuş? Yani şöyle bir açıp cüzdanına baktığınızda bir insanın koleksiyonunu, bütün mal varlığını görebileceksiniz. Gizli saklı iş yapma devri kapanıyor. NFT işte bu devrimin aralanan kapısıdır.
Değiştirilemez jeton nedir?
Blockchain; bildiğiniz gibi tek bir lokasyona bağlı olmayan bir sistem ve kullanıcıların her birinin bilgisayarlarının üzerinde yapılan her işlemi tek tek, üst üste bir şekilde kaydediyor ve bunların da her birine blok deniyor.
Her bir zincir, bir işlem yapıldığında, mesela A kişisi B kişisine bir miktar para gönderdiğinde ya da değiştirilemez bir jeton gönderdiğinden(NFT gönderdiğinde), bu yapılan işlem blockchain teknolojisi üzerinde bir satır olarak yazılıyor ve asla değiştirilemez şekilde kodlanıyor. Hemen üzerine bir sonraki işlemin belgesi geliyor ve tarihte hiçbir zaman değiştirilemeyecek, başka birisinin müdahale edemeyeceği kayıtlar oluşmuş oluyor.
Niye böyle diye sorarsanız, blockchainin potansiyel olarak milyonlarca belki milyarlarca kullanıcısı var veya yakında var olacak ve bu kullanıcıların her birinin bilgisayarına yapılan her işlemin kaydı geçiyor.
Bu bilgisayarlardan birini, ikisini, onunu, milyon tanesini değiştirseniz bile bilgisayarların her birini bulup, tüm interneti ve tüm blockchain kullanıcılarının bilgisayarlarını hackleyemeyeceğiniz için bu yapılan işlemlerin iptal edilmesi veya gizlenmesi olanağı yoktur.
NF’ler aslına bakarsanız sadece sanat için kullanılmıyor, ancak son 6 ay içerisinde sanat ile birlikte sıkça gündeme geldi.
Özellikle pandemiden sonra insanlar artık evlerinden dışarı çıkamıyorlar, birbirlerini ziyarete gidemiyorlar. Sanat galerilerine, müzelere gidemiyorlar ve dolayısıyla sanatseverler sanat toplayamaz hale gelmiş durumda. Eve misafir gelmesi gibi bir durum eskisine nazaran çok daha düşük olasılık. Yani topladığınız sanat eserlerini evinize gelen misafire göstermeniz, sergilemeniz ya da bir sergi açmanız ve insanlarla paylaşmanız gittikçe zorlaşıyor. İnsanlar seyahate karşı soğuklaşıyorlar ve herkes evinde, internet başında bilgisayar veya başka çeşitli ekranlar karşısında dünyaya dahil oluyor.
Sevsek de sevmesek de son dönemde pandemi, dijitalleştirme sürecini fazlasıyla hızlandırdı. Bu durum da NFT teknolojisine gün doğurdu. Çünkü sanatçılar çok uzun zamandır kan ağlıyorlardı ve yaptıkları sanatı satamadıkları, sanatın fiyatını belirleyemedikleri için ve dahası eserler ellerinden çıktıktan sonra bir daha bundan gelir elde edemedikleri için şikayetçilerdi.
NFT teknolojisi blockchain teknolojisi ile bu olayı değiştiriyor. Mesela Picasso’nun yaptığı çok ünlü bir tablo düşünelim. Bu eserden sadece bir tane var fakat dünyanın değişik yerlerinde bir sürü müzede bu eserin kopyaları, bir sürü baskısı sergileniyor. Hatta siz de isterseniz internetten bulup, yazıcıdan basıp aynı eseri duvarınıza asabilirsiniz.
Ancak bu demek değildir ki Picasso’nun yaptığı orijinal çizim ve portre size ait! Bunun kime ait olduğu bellidir, muhtemelen de bir müzedir. Ama orijinalinin o müzede olup olmadığını kim anlayabiliyor? Bu işe gönül vermiş sanat uzmanları anlayabiliyor sadece değil mi? Siz veya ben anlayamıyoruz. Standart bir sanat koleksiyonerinin bile, orijinal portre ile sahtesini yani çakmasını ayırt etmesi çok zordur. Bu yüzden NFT teknolojisi sayesinde blockchainde, dijital bir şekilde, her bir parçanın, her bir sanat eserinin sahibi belli olacak. O yüzden o noktadan sonra artık bir sanat eserinin sadeleştirilmesi ya da çoğaltılıp satılması gibi bir durum söz konusu olamayacak. Dahası, NFT teknolojisinde dijital sanat eserlerini yaratırken sanatçılar, ondan sonra o NFT’nin yani sanal sanatlarının her bir satışından alacakları komisyonu da belirliyorlar. Örnek veriyorum; bir sanatçı dijital şekilde ürettiği sanatının videosunu, fotoğrafını, , resmini internette yükleyip NFT’ye çevirirken sistem soruyor “ Her bir satıştan komisyon olarak size ne kadar ödensin?”. Bu da sanatçının sanatı satıldığı, para ettiği sürece sanatçının da gelir elde etmesini sağlıyor.
Siz bir portre yaptınız ve elinizden çıkardınız, bin dolar diyelim fiyatı. Ertesi sene bir şeyler oldu, sizin portreniz çok ünlü oldu ve sizden onu bin dolara alan adam 1 milyon dolara sattı. Geleneksel yollarla satış işlemi gerçekleştiğinde bir milyon dolardan 999 bin dolar yanına kar kalıyordu. Yeni düzende ise sanatçı ilk başta sanatını sattığı için bin dolar toplamıştı, bir sene sonra onun sanat eserinin 1 milyon dolarlık satışı yapıldığında, sanatçı eğer kendisine %10 komisyon belirlemişse, 100.000 dolar da kendisi komisyon alacaktır bu satıştan. İşte bu yüzden sanatçılar için inanılmaz bir gelişmedir NFT teknolojisi.
Bu yüzden NFTler sanat camiasında bu kadar popülerleşti. Bu sadece dijital sanat yapan, video yapan, portrelerini dijital çevirip satanları ilgilendirmiyor. Müzisyenleri de ilgilendiriyor çünkü müzisyenler single parçalarını 1000000 tane ile sınırlandırıp bunu satabilirler ve o parçanın 1000000 tane sahibi olabilir. Her bir parçanın kodu farklı olacağı için bunlar değiştirilemez jetonlar yani NFT haline gelmiştir ve o parçanın 1000000 tane sahibi varsa 1000000 tane sahibi satın aldıkları parçaları yok etmedikleri sürece bu sayı değişmeyecektir. Mesela parçaları sanatçı sattı ve 1 milyonla limitle dedi şarkı sayısını ama şarkı çok ünlü oldu ve koleksiyonerlerin ilgisini topladı. Bu insanlar için orijinal parçaya sahip olmak, yani o milyonda 1 hisseye sahip olmak çok kıymetli olabilir.
Niye?
Bunu hem yatırım yapmak için yapıyorlar, hem de sanatçının fanı oldukları için ve ona destek vermek için yapıyorlar. Sanatçı her satıştan komisyon aldığı için sanatçının fanları sanat eserlerini al-sat yaparak kendini para kazansalar bile, ayrıca sevdikleri bu sanatçılara destek vermiş oluyorlar. Tam da bu sebeplerden dolayı NFT sanat dünyasında çığır açan bir teknolojidir.
Duymuşsunuzdur belki haberlerde; 13 senedir her gün 1 adet sanat eseri üreten adam ilk 5000 günde ürettiği parçaların hepsini pixel pixel birleştirip kocaman bir sanat eseri haline getiriyor ve bu sanat eserinin adına da “ilk 5000 gün” koyuyor. İnternette açık arttırmayla satıyor. Bu satış 3.5 Milyon dolar gelirle sonuçlandı. Yani bir kişi bunun sahibi olabilmek için 3.5 Milyon dolar para ödedi. Yapan kişi tarihe geçti ,alan kişi tarihe geçti. ikisinin de namı yürüdü gitti. Belki gelecek senelerde aynı eserin 350 Milyona satıldığını bile görebiliriz.
Başka bir örnek: Rick and Morty diye bir çizgi film var biliyorsunuzdur. Bu bir animasyon ama yetişkin insanlara hitap eden bir animasyon. Belki denk gelmişssinizdir. O çizgi filmin yaratıcısı bir açık arttırma yapıyor, daha doğrusu karakalem çalışması dijitalleştirip açık artırmaya koyuyor diyeyim. 24 saat içinde toplamda 2.3 milyon dolarlık satış yapıldı.
Başka bir örnekten bahsedeceğim, bu daha çılgın. Sanat eserlerinden bahsetmiştik şimdiye kadar ama bir de bunun elektronik uyum olayı var. Yani insanlar internette oyun oynuyorlar ve oyunların içerisinde dijital gayrimenkul satışları olmaya başladı bile çoktan. Arsalar satılıyor, kıyafetler, silahlar, oyuncaklar vesaire. Örneğimize gelelim; bu oyunlardan sadece bir tanesinin içerisinde, bir kişi, bir arsaya (oyunun içindeki dijital bi arsa, tapu falan başka bir şey yok) sadece bu oyunun haritasının içerisinde kalacak bir bölümünü 1.5 Milyon dolara satın alıyor.
Gelelim bir sonraki örneğimize Kripto kedicikler .. Bu oyun ilk çıktığı zaman olan 2017'de 24 saat içerisinde dijital kediler satarak 1.5Milyon dolar bir satış hacmine ulaştı ve Ethereum networkünü kitledi.
Özet ve örnekler saymakla bitmiyor. Hatta geçtiğimiz şubat 2021 ayı içerisinde 100 milyon doların üzerinde NFT satışı olduğunu bir yerde okumuştum.
Şu anda dijital sanatçıların hayatları değişiyor çünkü hepimizin hayatı değişiyor
Sanat eserlerinin sahibi olmak ve onu devretmek.. Aslına bakarsanız sanat eserlerine tapu sistemi geldi diyebiliriz. Birine rüşvet verip değiştirilebilecek bir sistem de değil. Açık ve şeffaf. Şu sıralar bildiğiniz büyük teknoloji şirketlerinin hepsi bu konu üzerinde çalışıyorlar. Çünkü gerçekten en etkili teknoloji, insanoğlunun geleceği, yani gerçek hayattaki evlerimizin, gerçek hayattaki arabalarımızın tapusu ve sahip olduğumuz bilgilerin hepsi artık blockchain üzerine geçecek gibi duruyor. Çünkü eski tapu sistemine nazaran çok daha güvenilir bir sistem.
Bankaya güvenmeyebilirsiniz çünkü bankalar batabilir ya da bankanın yönetimi kötü niyetli olabilir. Ama blockchain, yani bilgisayar, yazıldığı gibi yapmak zorundadır. Programlıdır ve kesinlikle bir duygusal çıkarım olmadığı için her zaman şeffaf davranacaktır. Yapılan her işlem şeffaf şekilde ortada olacaktır. Kimin cebinden ne kadar para çıkmış, kime gitmiş, ne için gitmiş? Bunun karşılığında ne almış, neyin sahibi olmuş? Yani şöyle bir açıp cüzdanına baktığınızda bir insanın koleksiyonunu, bütün mal varlığını görebileceksiniz. Gizli saklı iş yapma devri kapanıyor. NFT işte bu devrimin aralanan kapısıdır.
